6 hậu quả của bệnh viêm màng não ở người lớn từ nhẹ đến nặng

Viêm màng não mô cầu là bệnh truyền nhiễm cấp tính, lây qua đường hô hấp qua tiếp xúc trực tiếp với dịch tiết, nước bọt từ người mang mầm bệnh. Hậu quả của bệnh viêm màng não ở người lớn rất nặng nề, người bệnh tử vong nhanh chóng chỉ trong 24 giờ nếu không được nhận biết sớm và điều trị kịp thời. Ngay cả khi may mắn sống sót, người bệnh vẫn phải gánh chịu nhiều hậu quả nặng nề suốt đời như sẹo da do hoại tử, mất thính lực, nhiễm trùng huyết, rối loạn tâm thần, đoạn chi…

Tổng quan viêm màng não ở người lớn

Viêm màng não ở người lớn là tình trạng nhiễm trùng nghiêm trọng xảy ra ở màng bao bọc não và tủy sống do nhiều tác nhân virus, vi khuẩn, nấm và ký sinh trùng gây ra. Cho đến nay, viêm màng não vẫn là một căn bệnh tàn khốc và là thách thức lớn đối với sức khỏe cộng đồng. Các chuyên gia khẳng định viêm màng não có thể xảy ra ở mọi đối tượng và mức độ nguy hiểm là như nhau nếu không được nhận biết sớm và điều trị kịp thời, người bệnh vẫn có thể phải gánh chịu những hậu quả của bệnh viêm màng não ở người lớn đến suốt đời.

BS.CKI Nguyễn Tiến Đạo, Quản lý Y khoa vùng 4 TP.HCM, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC cho biết, viêm màng não có thể do nhiều tác nhân gây ra nhưng phổ biến nhất là vi khuẩn, virus, nấm và ký sinh trùng:

• Vi khuẩn: Là tác nhân hàng đầu gây ra các trường hợp mắc viêm màng não nghiêm trọng nhất với tỷ lệ tử vong cao lên đến 50%. Phần lớn các trường hợp mắc viêm màng não do tác nhân vi khuẩn đều đến từ Phế cầu khuẩn Streptococcus Pneumoniae, não mô cầu khuẩn Neisseria meningitidis, Haemophilus Influenzae (HI) type B, Listeria monocytogenes… Theo WHO, tác nhân Neisseria meningitidis gây bệnh viêm màng não mô cầu là loại có khả năng gây dịch lớn. Có 12 nhóm huyết thanh của N. meningitidis đã được xác định, 6 trong số đó (A, B, C, W, X và Y) có thể gây dịch. Người lớn mắc viêm màng não do vi khuẩn có thể xuất hiện các triệu chứng sốt, đau đầu, cáu gắt, nhạy cảm với ánh sáng, ớn lạnh, cứng cổ, buồn ngủ, tâm trạng thất thường, một số vùng da chuyển màu giống như bị bầm, buồn nôn và nôn… [1]
• Virus: So với viêm màng não do vi khuẩn thì viêm màng não do virus ít phổ biến và có xu hướng ít nghiêm trọng hơn do các triệu chứng bệnh khá tương đồng với bệnh cúm nên người bệnh khó nhận biết sớm và điều trị kịp thời. Các loại virus có thể gây viêm màng não như: virus quai bị, virus Varicella-zoster, virus sởi, virus cúm, virus bại liệt, Enterovirus (chiếm 85% nguyên nhân gây viêm màng não ở trẻ em), virus West Nile, virus Zika và virus Chikungunya,… Người lớn mắc viêm màng não do virus có thể xuất hiện các triệu chứng sốt, đau đầu, cổ cứng, co giật, nhạy cảm với ánh sáng, buồn ngủ, hôn mê, chán ăn, tâm trạng thất thường…
• Nấm và ký sinh trùng: Viêm màng não do tác nhân nấm và ký sinh trùng tương đối ít gặp có thể kể đến như nấm Cryptococcus, giun mạch (Angiostrongylus cantonensis), giun đầu gai (Gnathostoma spinigerum), sán máng (Schistosoma haematobium), nang sán heo (Cysticercus cellulosae), giun đũa chó/mèo (Toxocara canis/Toxocara catis), và sán lá phổi (Paragonimus westermani). Người lớn mắc viêm màng não do nấm có thể xuất hiện các triệu chứng sốt, đau đầu, đau mỏi toàn thân, đau cột sống lưng, buồn nôn…

Hậu quả của bệnh viêm màng não ở người lớn

Theo các chuyên gia, hầu hết người mắc viêm màng não có thể hồi phục sức khỏe và các chức năng trong cơ thể hoàn toàn nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng phương pháp. Ngược lại, nếu chậm trễ trong vấn đề chữa trị, người bệnh có thể có thể phải gánh chịu những hậu quả của bệnh viêm màng não ở người lớn đến suốt đời. [2]

1. Có thể tử vong nếu không điều trị kịp thời

Viêm màng não là căn bệnh cực kỳ nguy hiểm. Thống kê cho thấy tỷ lệ tử vong ở người mắc viêm màng não nếu phát hiện trễ và điều trị muộn lên đến 20 - 50%. Ngay cả khi may mắn sống sót sau khi điều trị, có đến 30 - 50% người bệnh phải mang các di chứng nặng nề suốt đời.

2. Các biến chứng viêm màng não ở người lớn về thần kinh

• Rối loạn ý thức

Viêm màng não ở người lớn khiến hệ thần kinh bị ảnh hưởng, người bệnh rơi vào trạng thái lú lẫn, mơ hồ, khó duy trì sự tỉnh táo, nhận thức, định hướng bị giảm sút. Trong trường hợp này người bệnh cần nhanh chóng điều trị càng sớm càng tốt.

• Đau đầu dữ dội và kéo dài

Một trong những hậu quả sau khi viêm màng não ở người lớn liên quan đến thần kinh phổ biến là đau đầu dữ dội và kéo dài sau khi khỏi bệnh. Nguy hiểm hơn, nếu không được điều trị tích cực, tình trạng đau đầu dữ dội và kéo dài này có thể khiến người bệnh đối mặt với nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng khác như co giật, nhồi máu não…

• Động kinh

Bệnh viêm màng não gây sưng hoặc tạo áp lực lớn lên não, điều này có thể phá vỡ hoặc rối loạn chức năng của các dây thần kinh não khiến người bệnh lên cơn động kinh, co giật rất khó kiểm soát. Đây là một trong những hậu quả của viêm màng não ở người lớn, có thể xảy ra ở khoảng 10-15% trường hợp mắc viêm màng não do tác nhân vi khuẩn, đặc biệt là trong giai đoạn cấp tính của bệnh. Nếu cơn động kinh, co giật kéo dài có thể gây ra những tổn thương nặng nề cho não như di chứng thần kinh hoặc trí tuệ vĩnh viễn.

• Suy giảm trí nhớ và khả năng nhận thức

Theo Tổ chức Nghiên cứu Viêm màng não, viêm màng não có thể khiến người bệnh suy giảm trí nhớ, mất trí nhớ và giảm khả năng nhận thức. Đây được coi là hậu quả sau viêm màng não ở người lớn phổ biến. Thống kê cho thấy có tới 25% số người sau khi đã điều trị bị suy giảm trí nhớ, khó có thể suy nghĩ, tập trung và ghi nhớ mọi thứ.

3. Hậu quả đến hệ vận động

• Yếu liệt chân tay

Người mắc bệnh viêm màng não do phế cầu khuẩn bên cạnh những di chứng nặng nề như lác mắt, mù mắt, rối loạn tâm thần, tổn thương dây thần kinh sọ não, giảm trí nhớ, sa sút trí tuệ, điếc, câm thì còn yếu liệt chân tay, liệt một chi, liệt nửa người, liệt hai chi dưới.

• Rối loạn phối hợp: đi lại khó khăn, mất thăng bằng

Người lớn mắc viêm màng não khiến chức năng thính giác bị suy giảm và gặp phải các vấn đề về rối loạn thăng bằng, chóng mặt, mất thăng bằng, khó di chuyển. Nghiên cứu cho thấy có tới 10% trẻ em khi mắc viêm màng não do vi khuẩn có thể bị chóng mặt hoặc mất thăng bằng liên tục.

• Không kiểm soát được cử động

Không kiểm soát được các cử động do mắc bệnh viêm màng não có thể là một biến chứng nghiêm trọng của bệnh này. Khi màng não bị viêm, các dây thần kinh và các vùng não có thể bị tổn thương khiến người bệnh mất đi khả năng kiểm soát và điều chỉnh trong các cử động, gặp khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày.

4. Các biến chứng về giác quan

• Mất thính giác

Các nghiên cứu cho thấy viêm màng não do vi khuẩn có thể ảnh hưởng đến tai trong hoặc dây thần kinh thính giác - nơi truyền âm thanh đến não. Điều này có thể khiến người bệnh ù tai, mất dần thính lực, thậm chí là vĩnh viễn.

• Mất thị lực

Một trong những hậu quả của bệnh viêm màng não ở người lớn là người bệnh có nguy cơ mất thị lực vĩnh viễn. Lý giải vấn đề này, chuyên gia cho biết khi mắc bệnh viêm màng não các dây thần kinh thị giác bị sưng làm ảnh hưởng đến thị lực của người bệnh như tầm nhìn đôi, mất thị lực một phần, nghiêm trọng hơn là mất thị lực toàn bộ (nếu nhiễm trùng ảnh hưởng lớn đến dây thần kinh thị giác).

5. Các biến chứng nguy hiểm khác

• Nhiễm trùng máu

Một trong số những hậu quả viêm màng não ở người lớn cực kỳ phổ biến và nguy hiểm là nhiễm trùng máu (còn gọi là nhiễm khuẩn huyết). Được hiểu là tình trạng màng não bị sưng, viêm khi virus, vi khuẩn sản sinh nhanh và tiết ra một lượng độc tố mạnh trong máu làm tổn thương các mạch máu.

Sau đó, chúng tiếp tục tác động đến các cơ quan nội tạng trong cơ thể gây xuất huyết hoặc xuất huyết vào da khiến một số vùng da chuyển màu giống như bị bầm tím. Hậu quả nhiễm trùng máu do viêm màng não có thể khiến người bệnh tử vong rất nhanh, thậm chí sau khi bệnh khởi phát chỉ trong vài giờ đầu nên người bệnh cần được điều trị tích cực.

• Viêm khớp mãn tính

Viêm khớp mạn tính do hậu quả của viêm màng não thường gây khó khăn cho quá trình điều trị và dễ tái phát hôn các dạng viêm khớp thông thường. Hậu quả này gây ra nhiều khó khăn và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh sau khi điều trị khỏi bệnh viêm màng não.

6. Các hậu quả của bệnh viêm màng não ở người lớn khác

• Trầm cảm, lo âu

Nghiên cứu cho thấy viêm màng não có thể gây tổn thương cấu trúc não và hệ thần kinh trung ương. Sự tổn thương này có thể ảnh hưởng đến vùng não điều phối tâm trạng và cảm xúc, gây ra các triệu chứng trầm cảm và lo âu. Một số trường hợp, sau trải qua cơn bệnh nặng như viêm màng não, người bệnh có thể gặp phải một số vấn đề tâm lý gây ra triệu chứng lo âu và căng thẳng.

• Tính cách thay đổi (cáu gắt, khó kiểm soát cảm xúc)

Người mắc viêm màng não do virus Herpes có xu hướng khiến tính cách người bệnh bị thay đổi (dễ cáu gắt, khó kiểm soát được cảm xúc của bản thân). Nguyên nhân bởi virus Herpes gây bệnh ảnh hưởng đến thùy trái thái dương - phần kiểm soát trí nhớ, lời nói, cảm xúc và hành vi con người.

• Mất khả năng lao động

Viêm màng não có thể khiến người bệnh gặp các biến chứng như co giật, viêm khớp, mất thăng bằng, không kiểm soát được hoạt động. Điều này có thể làm mất khả năng lao động vốn có của người bệnh.

• Khó hòa nhập xã hội

Một trong số hậu quả của viêm màng não ở người lớn là gây ra các tác động về tâm lý như trầm cảm, lo âu, căng thẳng, Những tình trạng này có thể làm giảm sự tự tin và sự tự tin trong giao tiếp xã hội của người bệnh.

• Gánh nặng kinh tế và tinh thần cho gia đình

Viêm màng não để lại gánh nặng lớn về tinh thần, kinh tế cho người bệnh và người thân trong gia đình. Ước tính chi phí điều trị cho một ca viêm màng não mô cầu rất tốn kém. Theo một báo cáo Gánh nặng kinh tế - Chi phí bệnh tật ở Đức từ năm 2001-2015, trung bình mỗi ca bệnh mất từ 57.000 euro (hơn 1 tỷ đồng) đến 171.000 euro (hơn 4,5 tỷ đồng) chi phí điều trị trực tiếp và chi phí lâu dài.

Tại Việt Nam, các ca bệnh viêm màng não mô cầu được điều trị cũng tốn chi phí hàng trăm triệu đến hàng tỷ đồng, chưa kể các chi phí nuôi dưỡng, chăm sóc cho người có các di chứng sức khoẻ nặng sau này cũng vô cùng tốn kém. Tuổi càng nhỏ, chi phí điều trị và theo dõi các di chứng lâu dài càng lớn.

Các phương pháp phòng ngừa viêm màng não từ sớm cho người lớn

1. Vệ sinh cá nhân đặc biệt là mũi họng

Mỗi người nên tập thói quen vệ sinh cá nhân mỗi ngày để ngăn chặn sự lây lan của virus, vi khuẩn, nấm, ký sinh trùng trú ngụ trên da. Nên rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc dung dịch diệt khuẩn trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi ho/ hắt hơi hoặc cầm nắm các đồ vật ở nơi công cộng. Khi ho hoặc hắt hơi nên dùng khăn giấy che để tránh bắn các dịch tiết ra ngoài môi trường, sau đó, vứt giấy vào thùng rác đúng nơi quy định.

Đặc biệt nên hình thành thói quen vệ sinh mũi họng hàng ngày bằng nước muối loãng để tạo sự thông thoáng, khỏe mạnh cho các cơ quan này, phòng ngừa nhiễm trùng và mắc các mầm bệnh khác.

2. Tránh tiếp xúc với người bệnh

Tác nhân vi khuẩn gây viêm màng não thường trú ngụ trong dịch tiết cổ họng và mũi, có thể lây truyền khi ho hoặc hắt hơi. Chinh vì vậy, để chủ động phòng bệnh cần hạn chế tiếp xúc gần với người bệnh, đặc biệt là khi họ hoặc hắt hơi. Giữ khoảng cách an toàn ít nhất 1 đến 2 mét khi giao tiếp với người bệnh. Nếu phải tiếp xúc gần người bệnh, đeo khẩu trang y tế cẩn thận để bảo vệ bản thân khỏi các giọt bắn trong không khí có thể chứa mầm bệnh gây hại.

⇒ Tìm hiểu thêm: 12 cách tăng cường hệ miễn dịch cho cơ thể hiệu quả

3. Duy trì lối sống lành mạnh

Duy trì một lối sống lành mạnh là một cách hiệu quả để giảm nguy cơ mắc viêm màng não cũng như các bệnh truyền nhiễm khác. Tăng cường khả năng miễn dịch bằng cách xây dựng chế độ dinh dưỡng khoa học, hợp lý, bổ sung nhiều trái cây, rau, củ, quả, vitamin, khoáng chất, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc. Đồng thời, cần tập luyện thể dục thường xuyên và đảm bảo ngủ đủ giấc để tăng cường thể lực, nâng cao sức khỏe chống chọi các tác nhân gây bệnh.

⇒ Tìm hiểu thêm: 14 cách tăng sức đề kháng cho người lớn

4. Tiêm vắc xin ngừa viêm màng não

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khẳng định cách hiệu quả nhất để chủ động phòng ngừa viêm màng não là tiêm phòng vắc xin đầy đủ và đúng lịch. Tiêm vắc xin phòng bệnh viêm màng não và thời gian bỏ ra để tiêm vắc xin là tiết kiệm hơn rất nhiều so với chi phí, thời gian và nhân lực bỏ ra để điều trị bệnh viêm màng não và các biến chứng nghiêm trọng do chúng gây ra, đó là chưa kể đến hậu quả của viêm màng não ở người lớn mà người bệnh may mắn sống sót phải gánh chịu sau khi điều trị.

Các loại vắc xin phòng bệnh viêm màng não hiện đang lưu hành tại Việt Nam hiện nay gồm:

• Vắc xin Bexsero (Ý)

Vắc xin Bexsero là vắc xin não mô cầu B thế hệ mới giúp phòng ngừa các bệnh lý não mô cầu xâm lấn nhóm B gây ra như viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, viêm phổi,… cung cấp hiệu quả bảo vệ cao lên đến 95% cùng phạm vi bảo vệ rộng cho trẻ em từ 2 tháng tuổi và người lớn đến 50 tuổi.

• Vắc xin VA-Mengoc-BC (CuBa)

Vắc xin VA-Mengoc-BC có thể tạo miễn dịch phòng viêm màng não do vi khuẩn não mô cầu nhóm B và C, chỉ định tiêm cho trẻ nhỏ từ 6 tháng tuổi trở lên đến người lớn 45 tuổi.

• Vắc xin Menactra (Mỹ)

Vắc xin cộng hợp Menactra phòng ngừa các bệnh viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết và viêm phổi do vi khuẩn não mô cầu nhóm huyết thanh A, C, Y, W-135, chỉ định tiêm cho trẻ nhỏ từ 9 tháng tuổi đến người lớn 55 tuổi.

• Vắc xin Synflorix (Bỉ)

Vắc xin Synflorix phòng ngừa các bệnh gây ra bởi phế cầu khuẩn dành cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến 5 tuổi.

• Vắc xin Prevenar 13 (Bỉ)

Vắc xin Prevenar 13 chứa huyết thanh 13 chủng vi khuẩn phế cầu, phòng bệnh phế cầu xâm lấn như viêm phổi, viêm màng não, viêm tai giữa cấp tính, nhiễm khuẩn huyết (nhiễm trùng máu)…, Vắc xin tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi, người trưởng thành, người cao tuổi mắc các bệnh lý mãn tính.

• Vắc xin 5 trong 1 Pentaxim (Pháp)

Vắc xin 5 trong 1 Pentaxim phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt và viêm màng não do HiB chỉ trong một mũi tiêm, được chỉ định tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi đến tròn 2 tuổi.

• Vắc xin 6 trong 1 Infanrix Hexa (Bỉ)

Vắc xin 6 trong 1 Infanrix Hexa phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm gan B và bệnh viêm màng não do Hib, được chỉ định tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến 2 tuổi.

• Vắc xin 6 trong 1 Hexaxim (Pháp)

Vắc xin 6 trong 1 Hexaxim phòng bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm gan B và bệnh viêm màng não do Hib, được chỉ định tiêm cho trẻ từ 6 tuần tuổi đến 2 tuổi.

• Vắc xin Quimi-Hib (Cuba)

Vắc xin Quimi-Hib phòng ngừa bệnh viêm phổi, viêm màng não mủ do tác nhân Haemophilus Influenzae type B gây ra ở trẻ nhỏ, được chỉ định tiêm cho trẻ từ 2 tháng tuổi tới 15 tuổi.

Hiện nay, Hệ thống trung tâm tiêm chủng VNVC sẵn sàng cung cấp số lượng lớn các loại vắc xin phòng tất cả các nhóm não mô cầu cũng như nhiều loại vắc xin quan trọng khác cho trẻ em và người lớn, số lượng lớn và bảo quản trong kho lạnh đạt chuẩn GSP cùng hệ thống dây chuyền bảo quản lạnh (Cold chain) hiện đại, quy mô nhất cả nước đảm bảo vắc xin được bảo quản trong nhiệt độ từ 2-8 độ C theo đúng yêu cầu nghiêm ngặt từ nhà sản xuất.

Đặc biệt, giá vắc xin tại VNVC luôn bình ổn và ở mức hợp lý, thậm chí tốt nhất thị trường. VNVC hiện đang áp dụng nhiều chương trình ưu đãi hấp dẫn, đặc biệt là Siêu ưu đãi combo vắc xin bảo vệ não cho cả gia đình cùng giải pháp tài chính đột phá “Tiêm vắc xin trước trả sau không lãi suất” hoặc chia nhỏ thanh toán trong nhiều lần.

Đồng thời, Khách hàng tiêm chủng tại VNVC cũng được hỗ trợ nhắc lịch tiêm, theo dõi lịch sử tiêm chủng, quản lý mũi tiêm qua VNVC Mobile App “Trợ lý tiêm chủng” đầy đủ để không bỏ lỡ lịch tiêm nhiều loại vắc xin phòng bệnh quan trọng.

Để được tư vấn, đặt lịch tiêm vắc xin đăng ký gói vắc xin hoặc tham gia các chương trình ưu đãi, Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC qua:

• Hotline: 028 7102 6595;
• Fanpage: VNVC - Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em và Người lớn;
• Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây;
• Để đặt mua vắc xin và tham khảo các sản phẩm vắc xin, Quý khách vui lòng truy cập: vax.vnvc.vn.
• Quý Khách hàng có thể tải VNVC Mobile App để tra cứu lịch sử tiêm chủng, quản lý mũi tiêm nhanh chóng bằng 2 link sau:

• IOS (iPhone, iPad,…): https://bit.ly/VNVC_APPSTORE
• Android (Oppo, Samsung, Sony,…): https://bit.ly/VNVC_GGPLAY

Viêm màng não là bệnh lý đặc biệt nguy hiểm, không chỉ có nguy cơ tử vong cao mà còn để lại những hậu quả của bệnh viêm màng não ở người lớn nặng nề và kéo dài cho người bệnh. Tiêm phòng đủ liều, đúng lịch là phương pháp bảo vệ an toàn và hiệu quả nhất trước căn bệnh nguy hiểm này.