HPV (Human Papillomavirus) là một loại virus phổ biến không chỉ là tác nhân nguy hiểm gây ra hơn 95% trường hợp ung thư cổ tử cung ở nữ giới mà tỷ lệ nhiễm HPV ở nam giới cũng đáng báo động. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết cứ 3 nam giới trên 15 tuổi có 1 người nhiễm ít nhất 1 tuýp HPV và cứ 5 người ở các độ tuổi khác nhau thì có 1 người nhiễm một hoặc nhiều tuýp HPV. Trong khi đó, tỷ lệ thải loại HPV ra khỏi cơ thể của nam giới được đánh giá là thấp hơn nữ giới. Mặt khác, nam giới cũng là đối tượng thiệt thòi khi chưa có bất kỳ phương pháp xét nghiệm HPV nào. Điều này đồng nghĩa với việc một khi đã nhiễm HPV thì đối tượng này có nguy cơ phải sống chung với mầm bệnh suốt đời. Chính vì vậy, việc nhận biết sớm các dấu hiệu nhiễm HPV ở nam giới là rất cần thiết để bảo vệ sức khỏe cá nhân và ngăn ngừa sự lây lan trong cộng đồng.
Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi BS.CKI Nguyễn Tiến Đạo - Quản lý Y khoa vùng 4 - Hồ Chí Minh, Hệ thống Trung tâm tiêm chủng VNVC
HPV là gì?
HPV (còn gọi là Human Papillomavirus) là loại virus lây truyền qua đường tình dục phổ biến nhất hiện nay. Theo WHO, chỉ trong năm 2019, ước tính HPV gây ra 620.000 trường hợp ung thư ở phụ nữ và 70.000 trường hợp ung thư ở nam giới. Mặc dù có khoảng 90% trường hợp nhiễm HPV có thể kiểm soát và đào thải HPV ra khỏi cơ thể sau 2 năm, nhưng nếu không thể tự đào thải, virus có thể dẫn đến nhiều bệnh lý nguy hiểm như ung thư. (1)
Đến nay, các nhà khoa học đã tìm thấy có hơn 200 tuýp HPV, trong đó có 40 tuýp ảnh hưởng trực tiếp đến bộ phận sinh dục, được chia thành nhóm có nguy cơ thấp và nhóm có nguy cơ cao. Nhóm có nguy cơ thấp là HPV (6, 11) mặc dù lành tính nhưng gây ra đến 90% trường hợp mắc sùi mào gà, mụn cóc sinh dục. Nguy hiểm hơn là nhóm có nguy cơ cao bao gồm HPV (16, 18, 31, 33, 45, 52…), trong đó HPV 16 và 18 là thủ phạm hàng đầu gây ra các tổn thương tiền ung thư và các bệnh ung thư ác tính như ung thư cổ tử cung, ung thư hậu môn và các ung thư sinh dục khác. CDC Mỹ thống kê HPV là nguyên nhân hàng đầu gây ra hơn 90% mụn cóc sinh dục, 99% bệnh ung thư cổ tử cung, 90% ung thư hậu môn, 65% ung thư âm đạo, 50% ung thư âm hộ và 45-90% ung thư vòm họng, 60% ca ung thư dương vật.
Đặc biệt, nam giới khi mắc sùi mào gà thường mang tâm lý mặc cảm và tự ti khiến họ ngần ngại đi khám bệnh. Điều này không chỉ để lại nhiều hệ lụy về sức khỏe khi phải tái khám và điều trị tái phát nhiều lần mà còn ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần, làm giảm chất lượng cuộc sống cũng như các mối quan hệ cá nhân.
Nam giới bị nhiễm HPV qua con đường nào?
Chuyên gia của Hệ thống tiêm chủng VNVC cho biết con đường lây nhiễm của HPV rất đa dạng, ngoài con đường chính là lây nhiễm qua đường tình dục như âm đạo, hậu môn hoặc miệng với người mang mầm bệnh thì HPV cũng được chứng minh lây nhiễm nhiễm qua nhiều đường khác như từ mẹ sang con, thủ thuật y tế ở cơ sở không đảm bảo vô khuẩn trong quá trình nạo hút thai, thăm khám phụ khoa, qua tiếp xúc trực tiếp tay với bộ phận sinh dục…
Thậm chí, nguy cơ nhiễm HPV còn tăng lên ở những người có đời sống tình dục phong phú, quan hệ với nhiều bạn tình và thường xuyên thay đổi cách thức quan hệ mà không sử dụng các biện pháp bảo vệ. Đặc biệt, nghiên cứu còn cho thấy nguy cơ ung thư hậu môn cao hơn đến 17 lần ở đàn ông đồng tính và song tính có hoạt động tình dục so với đàn ông chỉ quan hệ tình dục với phụ nữ. Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS) ước tính rằng chỉ trong năm 2022, nước này có khoảng 2070 nam giới được chẩn đoán mắc ung thư dương vật và 3150 nam giới được chẩn đoán mắc ung thư hậu môn. (2)
♦♦♦ Đăng ký tư vấn về thừa cân, béo phì tại đây ♦♦♦
Ngoài ra, nam giới có miễn dịch bị suy yếu do mắc bệnh HIV/AIDS, nghiện ma túy, ghép nội tạng hoặc các bệnh lý mạn tính khác như ung thư, suy thận, tiểu đường được chứng minh có nguy cơ ung thư hậu môn liên quan đến HPV cao hơn những đối tượng khác. Nam giới nếu nhiễm HIV cũng có xu hướng mắc mụn cóc sinh dục nghiêm trọng hơn gây khó khăn cho quá trình điều trị.
Do đó, ngay khi phát hiện các dấu hiệu nhiễm HPV ở nam giới, cụ thể là xuất hiện bất kỳ mụn cóc sinh dục nào trên bộ phận sinh dục gây khó chịu, đau đớn thì cần nhanh chóng đến các cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được kiểm tra, điều trị và kiểm soát bệnh kịp thời.
Dấu hiệu nhiễm HPV ở nam giới
Dấu hiệu nhiễm HPV ở nam giới là vấn đề được rất nhiều người quan tâm hiện nay. Bởi người nhiễm HPV thường không xuất hiện các dấu hiệu rõ ràng nên khi phát hiện ra thì bệnh đã ở giai đoạn muộn khiến cho việc điều trị gặp rất nhiều khó khăn.
Đa số nam giới nhiễm HPV thường không xuất hiện các triệu chứng bất thường nào. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, các chuyên gia có thể quan sát được bằng mắt thường dấu hiệu nhiễm virus HPV ở nam giới bao gồm: (3)
- Một hoặc nhiều nốt u nhú, mụn cóc ở dương vật, tinh hoàn, bẹn, đùi hoặc trong/xung quanh hậu môn;
- Thường mọc đơn lẻ hoặc tập trung thành nhóm, nhô cao, phẳng;
- Có hình dạng như mào gà hoặc có hình súp lơ;
- Không gây đau nhưng có thể khiến người bệnh nóng rát, ngứa ngáy, khó chịu. Thậm chí trong những trường hợp nặng có thể gây chảy máu khi quan hệ tình dục.
Ngoài ra, thống kê cho thấy nam giới là đối tượng có tỷ lệ tái phát mụn cóc sinh dục cao. Kết quả từ một phân tích lồng ghép trong nghiên cứu đa quốc gia về Nhiễm trùng do virus u nhú (HPV) ở nam giới cho thấy có đến 44% nam giới chưa tiêm vắc xin từ 18 đến 70 tuổi ở Hoa Kỳ, Mexico và Brazil phải gánh chịu gánh nặng lớn về mụn cóc sinh dục bởi bệnh có thể tái phát nhiều lần cho đến tuổi già. Tỷ lệ tái phát phụ thuộc vào sức khỏe tổng quát và tình trạng miễn dịch của người bệnh, tuýp HPV cụ thể, số lần tiêm vắc xin HPV (tần suất quan hệ tình dục với bạn tình bị nhiễm bệnh), việc sử dụng bao cao su và tải lượng virus trong cơ thể. (4)
Do đó, các chuyên gia nhấn mạnh ngay khi phát hiện các triệu chứng HPV ở nam giới nên chủ động đến các cơ sở y tế hoặc bệnh viện gần nhất để được thăm khám, kiểm tra vì nó có thể là dấu hiệu cảnh báo cho một số bệnh ung thư ác tính thường gặp ở nam giới.
Nhiễm HPV ở nam giới có thể gây bệnh gì?
1. Mụn cóc sinh dục
Mụn cóc sinh dục là một vấn đề sức khỏe phổ biến trên thế giới cũng như tại Việt Nam. Các nhà khoa học đã tìm thấy có hơn 200 tuýp HPV, trong đó HPV (6,11) là tác nhân gây ra đến 90% trường hợp mụn cóc sinh dục. Nam giới bị mụn cóc sinh dục thường xuất hiện một hoặc nhiều nốt u nhú ở vùng sinh dục, bao gồm đầu dương vật, thân dương vật, bao quy đầu, bìu, hậu môn, có hình dạng như mào gà hay súp lơ, mềm, màu hồng hoặc màu da. Trong nhiều trường hợp, mụn cóc sinh dục có thể được tìm thấy ở bên trong cổ họng hoặc miệng của người có hoạt động tình dục bằng đường miệng với người nhiễm bệnh.
Mặc dù mụn cóc sinh dục thường không đau, nhưng chúng có thể khiến người bệnh ngứa ngáy, khó chịu và thỉnh thoảng chảy máu khi bị cọ xát. Nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, bệnh có thể trở nặng, gây ra các biến chứng nguy hiểm cho người bệnh như ung thư bộ phận sinh dục.
2. Ung dương vật
Ung thư dương vật là một loại ung thư hiếm gặp xảy ra trên da dương vật hoặc bên trong dương vật. Trong 30 năm qua, tỷ lệ mắc ung thư dương vật đã tăng hơn 20%, điều này được cho là có thể những thay đổi trong thói quen tình dục khiến tỷ lệ mắc bệnh ngày càng gia tăng. Bệnh có thể xảy ra ở hầu hết các độ tuổi nhưng thường gặp nhất là trên 60 tuổi. Tuy nhiên, nghiên cứu cho thấy nam giới nếu có các yếu tố sau đây thì nguy cơ mắc bệnh cao hơn:
- Có nhiễm HPV;
- Có thói quen hút thuốc;
- Hệ thống miễn dịch suy yếu do mắc bệnh HIV/ AIDS hoặc các bệnh lý khác làm ảnh hướng đến hệ miễn dịch, ức chế hệ miễn dịch;
- Không cắt bao quy đầu, hẹp bao quy đầu khiến nam giới khó khăn trong việc vệ sinh bộ phận sinh dục, dẫn đến tình trạng tích tụ chất lỏng, cặn bã dưới bao quy đầu, tăng khả năng phát triển ung thư;
- Đã điều trị bệnh vẩy nến bằng Psoralen (P) và tia cực tím A (UVA).
Các loại ung thư dương vật phổ biến nhất bao gồm:
- Ung thư tế bào vảy dương vật (chiếm hơn 90% các trường hợp) bắt đầu từ các tế bào bao phủ bề mặt dương vật;
- Ung thư biểu mô tại chỗ (CIS): một loại ung thư tế bào vảy đặc biệt chỉ ảnh hưởng đến các tế bào ở da dương vật và chưa lan rộng sâu hơn;
- Ung thư tuyến: ung thư bắt đầu ở các tế bào tuyến của dương vật sản xuất mồ hôi;
- U hắc tố ở dương vật: nơi ung thư phát triển trong các tế bào da tạo nên màu sắc của da.
Các chuyên gia cho biết nếu được phát hiện ở giai đoạn sớm và điều trị tích cực, người mắc bệnh ung thư dương vật có khả năng phục hồi sức khỏe tốt. Trong trường hợp này, bác sĩ có thể cắt phần ung thư hoặc cắt bán phần dương vật, nạo vét hạch bẹn, kết hợp hóa xạ trị. Ở giai đoạn muộn, bệnh tiến triển nặng, tế bào ung thư có thể di căn đến hạch hai bên, nội tạng trong ổ bụng như trực tràng, bàng quang,… dẫn tới phẫu thuật cắt toàn bộ dương vật ảnh hưởng nặng nề chất lượng cuộc sống, sức khỏe và khả năng sinh sản của người bệnh.
3. Ung thư hậu môn
Ung thư hậu môn xảy ra khi các tế bào bất thường trong ống hậu môn hoặc vùng da xung quanh hậu môn phát triển không kiểm soát. Theo thời gian, các tế bào ung thư có thể tách ra và lan rộng sang các bộ phận khác của cơ thể (thường gặp nhất là gan và phổi) gọi là ung thư di căn. Theo số liệu từ Globocan 2020, ước tính có khoảng 50.865 trường hợp mới mắc khiến 19.293 người không qua khỏi do ung thư hậu môn. Riêng tại Việt Nam, ung thư hậu môn cũng được xếp vào nhóm các loại ung thư thường gặp (xếp thứ 25) khi gây ra 579 trường hợp mới mắc khiến 321 người tử vong mỗi năm. (5)
Thống kê cho thấy trước 35 tuổi, ung thư hậu môn phổ biến hơn ở nam giới. Tuy nhiên, sau 50 tuổi, ung thư hậu môn phổ biến hơn ở phụ nữ. Tỷ lệ mắc ung thư hậu môn cao gấp 6 lần ở nam giới độc thân so với nam giới đã kết hôn. Quan hệ tình dục qua đường hậu môn không sử dụng biện pháp an toàn, có nhiều bạn tình, người mắc bệnh suy giảm miễn dịch, chẳng hạn như những người mắc bệnh HIV/AIDS,… có nguy cơ mắc ung thư hậu môn cao hơn so với người bình thường.
Người mắc ung thư hậu môn ở giai đoạn đầu thường không xuất hiện các triệu chứng rõ ràng và không đặc hiệu. Tuy nhiên, người mắc bệnh có thể cảm thấy:
- Ngứa quanh hậu môn;
- Chảy máu từ hậu môn: máu thường đỏ tươi, có thể là rỉ máu đỏ tươi;
- Nổi một khối quanh hậu môn;
- Đau rát, khó chịu quanh hậu môn: cảm giác đau tức nặng vùng hậu môn;
- Cảm giác liên tục muốn đi đại tiện;
- Rối loạn tiêu hóa: táo bón hay tiêu chảy;
- Thay đổi khuôn phân.
Căn cứ vào kích thước khối u, sự di căn đến các hạch bạch huyết hoặc các cơ quan đi xa hơn, các bác sĩ sẽ xác định giai đoạn của bệnh ung thư hậu môn. Khi phát hiện sớm, ung thư hậu môn có khả năng chữa khỏi cao. Tỷ lệ sống sót sau 5 năm sau khi được chẩn đoán mắc ung thư hậu môn là 64%. Do đó, bệnh nhân cần đến bệnh viện thăm khám càng sớm càng tốt khi có dấu hiệu nghi ngờ ung thư hậu môn. (6)
4. Ung thư vòm họng
Ung thư vòm họng là bệnh lý ác tính phổ biến ở vùng đầu cổ. Thống kê cho thấy tỷ lệ mắc ung thư vòm họng trên thế giới là 1,2/100.000 người (ở nam giới là 1,7/100.000 người; nữ giới là 0,7/100.000 người). Trong đó, 5 quốc gia có tỷ lệ tử vong cao nhất lần lượt là Trung Quốc, Indonesia, Việt Nam, Ấn Độ và Malaysia.
Có 3 loại ung thư ở vùng vòm họng bao là ung thư mũi hầu (nasopharyngeal cancer - NPC), ung thư hầu họng (oropharyngeal cancer), ung thư hạ hầu hay còn gọi là ung thư hạ họng (hypopharyngeal cancer). Ung thư vòm họng có diễn tiến thầm lặng, người mắc bệnh ở giai đoạn đầu thường không xuất hiện triệu chứng rõ ràng, rất dễ nhầm lẫn với các bệnh lý vùng đầu cổ khác như viêm xoang, viêm mũi, vẹo vách ngăn mũi…. Các triệu chứng chỉ xuất hiện rõ ràng khi khối u đi xâm lấn cấu trúc xung quanh hoặc chèn ép, di căn đến các cơ quan khác:
- Đau hoặc chảy máu miệng
- Đau họng
- Nuốt khó
- Khàn giọng
- Ho kéo dài hoặc ho ra máu
- Đau tai, giảm thích lực hoặc ù tai
- Nghẹt mũi, chảy máu mũi kéo dài
- Nhìn mờ, nhìn đôi hoặc lé
- Có khối bướu/hạch ở cổ
Tương tự các loại ung thư khác, ung thư vòm họng giai đoạn muộn sẽ di căn đến các bộ phận khác của cơ thể làm cho việc điều trị trở nên khó khăn và tiên lượng tử vong cao. Việc tầm soát và phát hiện bệnh sớm đóng vai trò quyết định đến hiệu quả điều trị. Tùy vào từng giai đoạn bệnh, bác sĩ sẽ đưa ra hướng điều trị phù hợp như xạ trị hoặc hóa trị. Đối với người mắc ung thư vòm họng giai đoạn cuối, việc điều trị mang ý nghĩa kéo dài sự sống, nâng cao chất lượng sống cho bệnh nhân.
Có cách xét nghiệm HPV cho nam giới không?
CÓ RẤT ÍT! Đa phần các kỹ thuật xét nghiệm HPV ở nam giới vẫn đang trong quá trình nghiên cứu và thử nghiệm. Mặc dù có nhiều phương pháp khác nhau được đề xuất để xét nghiệm HPV ở nam, thế nhưng chưa có một phương pháp nào được khuyến cáo hay đưa vào áp dụng rộng rãi cho nam giới. Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (Hoa Kỳ) không khuyến cáo tầm soát đối với ung thư hậu môn, dương vật hoặc ung thư vòm họng ở nam giới.
Cách điều trị HPV ở nam
Hiện chưa có phương pháp điều trị dành riêng cho HPV ở nam giới khi người nhiễm không biểu hiện triệu chứng. Thay vào đó, các bác sĩ sẽ tập trung điều trị các vấn đề sức khỏe do virus HPV gây ra. Ví dụ, người mắc sùi mào gà do virus HPV có thể sử dụng thuốc bôi theo chỉ định hoặc tiến hành đốt/phẫu thuật loại bỏ sùi tại bệnh viện.
Cách phòng ngừa nhiễm HPV cho nam giới
Để hạn chế nguy cơ nhiễm HPV và mắc các bệnh lý ung thư ác tính, mỗi cá nhân cần phải tuân thủ các nguyên tắc sau:
- Quan hệ tình dục an toàn, lành mạnh, chung thủy một vợ một chồng/ một bạn tình. Đồng thời sử dụng bao cao su để giúp hạn chế sự tấn công, xâm nhập HPV từ bạn tình đã nhiễm bệnh. Tuy nhiên, phương pháp này được cho là vẫn ẩn chứa nguy cơ lây nhiễm tại các khu vực da không được che phủ bảo vệ hoàn toàn bằng bao cao su.
- Thực hiện khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các triệu chứng hoặc tổn thương do HPV. Đặc biệt, những người có nguy cơ cao nên tham khảo ý kiến bác sĩ về các xét nghiệm như Pap hậu môn (còn được gọi là Pap smear hậu môn) hoặc kiểm tra lâm sàng định kỳ. Nếu biết mình đã bị nhiễm HPV, hãy thông báo cho bạn tình để cùng nhau thăm khám và theo dõi sức khỏe của mình. Điều này giúp ngăn ngừa lây lan và bảo vệ sức khỏe của cả hai bên.
- Cuối cùng, biện pháp bảo vệ nhiễm HPV an toàn và hiệu quả hàng đầu là chủ động tiêm vắc xin HPV đầy đủ và đúng lịch. Để vắc xin có thể phát huy được công dụng tối đa nên thực hiện tiêm ngừa trước khi nhiễm virus. Hiện nay, vắc xin Gardasil 9 là loại vắc xin được chỉ định tiêm cho nam và nữ từ 9-45 tuổi, trong đó 9-14 là độ “tuổi vàng” để tiêm vắc xin vì lúc này trẻ chưa quan hệ tình dục, chưa tiếp xúc với HPV, đồng thời khả năng sinh miễn dịch sau tiêm cũng mạnh nhất. Với người từ 15-45 tuổi, nghiên cứu cho thấy vắc xin vẫn đạt hiệu quả bảo vệ cao trên 90% phòng các chủng HPV nguy cơ cao và chặn nguy cơ tái nhiễm hoặc nhiễm chủng mới. Bất kể ai khi đã bắt đầu quan hệ tình dục và quan hệ tình dục thường xuyên cũng có khả năng nhiễm virus HPV tại thời điểm nhất định trong đời, tuyệt đối không nên chủ quan. Do đó, nếu một người đã nhiễm một chủng HPV bất kỳ thì vẫn có thể tiêm ngừa vắc xin để phòng ngừa các chủng còn lại.
Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào về vấn đề dấu hiệu nhiễm HPV ở nam giới, quý Khách hàng có thể liên hệ trực tiếp với VNVC thông qua hotline 028.7102.6595 hoặc inbox qua fanpage facebook VNVC - Trung tâm Tiêm chủng Trẻ em & Người lớn hoặc đến ngay các trung tâm tiêm chủng VNVC trên toàn quốc để được nhân viên chăm sóc Khách hàng hướng dẫn chi tiết, được bác sĩ thăm khám sàng lọc, tư vấn sức khỏe và chỉ định tiêm ngừa phù hợp. Tra cứu trung tâm tiêm chủng VNVC gần nhất tại đây.
